İçinde bulunduğun zamanın ruhunu ve seni çevreleyen güzelliklerin ne kadar kırılgan olduğunu çok sonraları anlıyor insan.

Futbolla ilk ilgilenmeye başladığım zamanlarda annemle Zonguldak Kilimli’deki bir arkadaşına gitmiştik. Çok güzel bir bahçesi ve salıncakları vardı; bir sürü de dergisi. Dergiler büyükler için olmasına rağmen saatlerce sürecek olan ev oturmasında sıkılmamaya yetecek kadar iş görüyordu.

O dergilerin birinde Fenerbahçe’nin kötü gidişi, teknik direktör Rausch ile bir röportaj ve ilgili haberler vardı. O an içimde acımayla karışık bir şefkat hissiyle birlikte Fenerbahçe’ye aşık oldum.

Oysa sınıfın yarısından çoğu Zonguldaksporlu’ydu. Yeni başlayan aşkım çok hızlı şekilde fanatizme dönüştü ve Zonguldakspor'u tutan arkadaşları küçümseme, alay etme ve her türlü çirkefliği peşpeşe sergilemeye başladım.

Yalnız da değildim. En iyi arkadaşım Kaan da, nasıl olduğunu bilmediğim bir şekilde Fenerli olmuştu, ya da benden önce mi öyleydi, tam hatırlamıyorum? O da bana katıldı, başka arkadaşlar da vardı.

Zonguldakspor o zamanlar en başarılı sezonlarını yaşıyordu. Lig ikinciliği almışlardı, her sezon da iyi yerlerde tamamlıyorlardı. Sezon sonları, seçme futbolcuların büyük takımlara transfer olmasına rağmen, yine de kaynak bir şekilde kurumuyordu.

Zonguldak'a ve kömüre sahip çıkılıyordu o zamanlar, Zonguldaklı da takımına sahip çıkıyordu.

Red Kit

Tam da o günlerde, Teksas-Tommiks okuyanlara da küçümseyerek ve hatta nefretle bakmaya başlamıştım. Tam olarak nedenini hatırlamıyorum.

Ailelerimizin Teksas-Tommiks okuyanlara karşı tavrı ve bizim cici çocuk rolünü içselleştirmemiz en temel neden galiba. Biraz da, bu tür çizgi romanlarda fazlaca şiddet olması ve bazılarında kızılderililere kötü davranılması gelebilir.

Ben o zamanlar Red Kit okurdum. Red Kit kimseyi öldürmez, düşmanının silahına, şapkasına falan ateş eder, ya da zekice numaralarla etkisiz hale getirirdi. Kızılderililere de saygı duyardı.

Tüm bu resim, o zaman benim kafamda kurduğum manzaraydı. Gerçeğin çok farklı olduğunu uzun yıllardan sonra anlayabildim.

Aslında Teksas-Tommiks, tüm çizgi romanlara verilen genel bir isimmiş, ve ne yazık ki benim Red Kit’im de yıllarca nefret ettiğim Teksas-Tommiks sayılıyormuş. Red Kit okuyanlar da en az diğerlerini okuyanlar kadar hayta, tembel, lüzumsuz şeylerle zaman harcayan serseri olarak görülüyormuş ailelerimiz tarafından.

Ve Teksas-Tommiks okuyanlar da en az Zonguldakspor’u tutanlar kadar, el üstünde tutulması gereken kırılgan güzelliklermiş. Bilip bilmeden ne kadar da vurmuşum o güzelliklere…

Il Grande Blek

Teksas ve Tommiks aslında iki ayrı çizgi roman karakteridir. 1950’lerde İtalya’da yayınlanmaya başlamış ve Türkiye de dahil Avrupa’nın bir çok ülkesinde çok popüler olmuş bu kahramanların İtalyanca isimleri ise gerçekten çok enteresan. Il Grande Blek Türkçe’ye Teksas olarak çevirilmiş, Capitan Miki de Tommiks.

Il Grande Blek'ten başlarsak; aslında Kuzeybatı Amerika’da, Boston civarında yaşayan bu karakter Teksas’a adımını bile atmıyor maceralarında. Türkiye’de yayınlayanlar, Teksas adının daha iyi tutacağını düşünmüş olacakları için böyle bir isimlendirmeyi uygun görmüşler.

İtalyanca’da Büyük Blek anlamına geliyor ki bu da çok enteresan, aslında Black (İngilizce'de siyah) olarak başlamış ancak İtalyanların kolay telaffuz edemediğini görünce bu hale getirmişler.

İtalyancası bile eğreti duruyor yani. Türkçe’ye de kahramanımız Çelik Bilek olarak çevirilmiş, bazen de Çelik Blek olarak geçiyor. İlk bakışta çok eğreti dursa da aslında çok sevimli. Zaten ismin çok da önemi yok, önemli olan maceraların ve heyecanın kendisi.

Maceraların tamamı, kırmızı giyen sömürgeci İngiliz askerlerine karşı mücadeleyle geçiyor.

Tommiks yani Capitan Miki

Tommiks’in orjinal ismi de Capitan Miki, yani Yüzbaşı Miki. Yine çevirenler bu ismi yeterince güçlü bulmamış olacaklar ki, Tommiks diye gümbür gümbür bir isim yaratmışlar.

Her iki çizgi roman da aslında western türünde ve İtalyanlar’ın daha sonraları gümbür gümbür getirecekleri Spagetti Western sinemasının da öncüleri.

Bu iki çizgi roman da Amerika’da hiç yayınlanmamış. Oysa ki ben bunların Amerikan çizgi romanları olduğunu sanıyordum.

Kültürümüzde Teksas-Tommiks

Çizgi-roman merakının bizde tarihi epey eskilere dayanıyor aslında. Osmanlı döneminde karikatürle başlayan bu merak, ilerleyen yıllarda çizgi-romanla devam ediyor. Kültürümüze iyice girmesi 50'lerin çocukları ve ergenleri arasında popüler olmasıyla başlıyor. Bu çocuklar büyüdüğü zaman 68 kuşağı diye adlandırdığımız ağebeylerimize dönüşeceklerdi.

Bizler çocukken etrafımızda çizgi-roman okuyan ağabeylerimizi gördük ve dolayısıyla, çocuklukları çizgi-romanla geçmiş 68 kuşağı gençler, bizim neslimize de ilham kaynağı oldu.

68 kuşağının fikri hür vicdanı hür gençleri çizgi-roman düşkünüyken, o fikirde olmayanlar çizgi-romana da karşı oldular ve Teksas-Tommiks okuyanlara pek de iyi gözle bakmadılar.

Deniz Gezmiş ve Yedibela Çetesi

Sivas'ta dokuz on yaşlarındaki çocuklar bir çete kurarlar. Demokrat Parti'nin baskısının yoğun olarak hissedildiği dönemde kendilerine "Yedibela" adını veren çocuklar, birlikte hareket etmekte ve aralarından birine yapılan kötülüğe hep birlikte karşı gelmektedirler.

Çetenin üyelerinden biri olan Aydın Çubukçu, Yedibele çetesinin lideri olan Deniz Gezmiş'le ilgili şu bilgiyi veriyor:

"O sıralar Çelk Bilek diye bir çizgi roman kahramanı vardı. Deniz, Çelik Bilek'i çok severdi. Sınıfta O'nun İngiliz sömürgecilerine karşı Amerika'nın bağımsızlığı için savaş veren bir kahraman olduğunu anlatırdı."

Ve Hepsi Birden Uçtu Gitti

Aslında Zonguldak'ta tüm bunları yaşadığımda, yani 70'lerin sonu ve 80'lerin başında, gerçek hayat benim algıladığımdan çok farklı bir şekilde akıyormuş.

Zonguldak ve Zonguldakspor çok başarılı görünse de aslında sonun başlangıcını yaşıyormuş. Devam eden yıllarda çok ani bir şekilde ikisi de çöküşe geçecekti.

Çizgi roman camiasında da benzer bir durum vardı. Teksas-Tommiks aslında 1960'lerın popüler çizgi romanıydı, ve belki de taşrada olduğumuz için biz gelişmeleri gecikmeli olarak yaşıyorduk.

Teksas-Tommiks denilen kavramın içine 1970’lerde özellikle Zagor, Kaptan Swing, Mister No gibi yine İtalyan çizgi romanları girdi. Asıl Teksas ve Tommiks okurları azalmaya başladı.

80'li yıllarda İstanbul'da ağabeylerimiz artık çoğunlukla Zagor okuyordu, ya da tümüyle çizgi romandan uzaklaşmışlardı. Bizim nesil ise tümden televizyona yöneldi.

Keşke

Ben o yıllarda Teksas ya da Tommiks'in bir tek macerasını bile baştan sona okumadım. Ama bugün, kırk yaşımı geçtikten sonra görüyorum ki küçükken yok olmalarını dilediğim Teksas-Tommiks okuyanlar hep güzel insanlarmış.

Zaman geçtikçe yok olmalarını arzuladığım bu kitle gerçekten de yok oldu. 1980’lerin ortalarından itibaren bunları okuyanları görmemeye başladım. Ağabeylerimiz büyüdü, çoluk-çocuk, iş-güç derken zamanları kalmadı. Bizim nesil televizyona ve bilgisayar oyunlarına daldı.

Yok olmalarını arzuladığım Zonguldaksporlular da aynı akibete uğradı. Darbe sonrası neo-liberal politikalar sonucunda Zonguldak şehrinin ipi çekildi. Çoğu güzellikle birlikte Zonguldakspor da eridi gitti. İkinci lige düştükten sonra tutabilmek mümkün olmadı, amatör kümeye kadar geriledi.

Şimdi Zonguldak’ta eski tutkusuyla sadece ama sadece Zonguldakspor’u tutan ve Teksas-Tommiks okuyan kaç kişi kalmıştır acaba?

Hepsinden birer birer özür dileyebilmek için neler vermezdim...

Kaynakça

[1] Hayal Kahramanları, Sunay Akın, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010